چگونه زيست را مفهومي بخوانيم؟
همه داوطلبان تجربي بر اهميت زيست شناسي واقف هستند. بر اين حسب دپارتمان زيست حرف آخر راهکارهاي مناسبي براي مطالعه زيست شناسي ارائه داده که ميتواند رهگشاي بسياري از مشکلات آموزشي و يادگيري داوطلبان کنکوري باشيد.
چگونه زيست را مفهومي بخوانيم و به خاطر بسپاريم! اين مسئله براي داوطلباني که همواره در زدن تست هاي اين درس با مشکل مواجهند و درک درستي از مفهوم سئوال طرح شده ندارند، يک چالش اساسي به حساب مي آيد. به همين دليل آنها در اکثر مواقع براي انتخاب گزينه درست دچار شک و ترديد مي شوند. طبيعتأ اين مشکل بسياري از داوطلبان کنکور است که ريشه آن به عدم درک صحيح از مباحث اين درس مربوط مي شود. يادگيري مفهومي زيست از آنجايي با اهميت است که ضريب آن در کنکور تجربي بسيار بالا بوده و تاثير قابل ملاحظه اي در کسب درصدهاي لازم براي قبولي داوطلب دارد. به همين دليل معمولا زمان زيادي صرف مطالعه اين درس مي شود و اين در حالي است که نتايج حاصل، چندان به مطلوب نبوده و تنها کمتر از ده درصد از داوطلبان گروه آزمايشي علوم تجربي، موفق به پاسخگويي بيش از 50 درصد تست هاي اين درس مي شوند.
همانطور که اشاره شد، علت اين مسئله به عدم يادگيري مفهومي مباحث زيست باز مي گردد. مشکلي که بيشتر دانش آموزان با آن مواجه هستند و همين امر موجب مي شود که بيشتر نکات مهم و کليدي را از دست بدهند. چراکه اولين اقدام براي درک سوال و انتخاب گزينه درست، آگاهي و تسلط بر نکات و مفاهيمي است که در پس هر درس نهفته و پنهان مي باشد. لذا در ادامه به بررسي راهکارهايي خواهيم پرداخت که به ما ياد مي دهد چگونه زيست را مفهومي بخوانيم و درک کنيم.
خواندن مفهومي به چه معناست؟
خواندن مفهومي دروس به اين معنا مي باشد که دانش آموز بتواند به تمام جزئيات و جملات درس دقت کرده و يک ارتباط صحيح ميان مبحث مورد نظر با پاراگراف ها و تصاوير کتاب برقرار کند. انجام اين فرآيند کافي است تا شما به راحتي بتوانيد موضوعات درسي را به صورت مفهومي و عميق درک کرده و نتيجه لازم را به دست آوريد.
دقت داشته باشيد حفظ کردن مطالب فايده چنداني ندارد و تنها فهميدن آنها است که مي تواند به درک عميق مباحث کمک کند. به همين دليل شايد در ظاهر، خواندن مفهومي دروس، کمي زمانبر و دشوار باشد اما موجب ماندگاري موضوعات درسي در ذهن خواهند شد. اين در حالي است که با حفظ کردن، مطالب درسي به سرعت از ذهن پاک مي شوند. بنابراين اجتناب از حفظ کردن مباحث اولين راهکار براي چگونه زيست را مفهومي بخوانيم ، مي باشد.
روش مطالعه درس زيست
پيش از بررسي چگونگي مطالعه و يادگيري مفهومي درس زيست، بد نيست يک آشنايي کلي با اين درس داشته باشيد. به طور کلي درس زيست شناسي، داراي يک ماهيت توصيفي است و به همين دليل، لزوم يادگيري عميق مباحث و درک موضوعات آن از اهميت زيادي برخوردار مي باشد. معمولا خواندن اين درس طي دو مرحله صورت مي گيرد، در مرحله اول مطالب بايستي به صورت مفهومي درک شوند و سپس مي توانيد آنها را حفظ کرده و به خاطر بسپاريد. از طرفي اين امکان وجود دارد که اين مرحله را نيز با يکديگر ترکيب نموده و با روش هايي که در ادامه برخواهيم شمرد، در ذهن ثبت کنيد. بر اين اساس توجه به مراحل زير و تکرار آنها براي اينکه چگونه زيست را مفهومي بخوانيم ، الزامي خواهد بود:
اهداف خود را پيش از شروع مطالعه هر فصل، تعيين کنيد و از خود بپرسيد که قصد من از مطالعه اين فصل، يادگيري چه مفاهيمي است؟
اکنون با دقت تمام، بايستي يک دور، فصل مورد نظر را روخواني کرده و مفاهيم دريافتي را براي خودتان شرح دهيد.
روش خواندن حفظي و مفهومي زيست
اگرچه زيست شناسي يک درس مفهومي ـ حفظي است و با اين حساب بهتر مي دانيد که در هنگام مطالعه چه عملکردي داشته باشيد. اما درصد کمتري از مطالب زيست حفظي و بخش عمده اي از آن، مفهومي هستند. پراکندگي اين مطالب در ميان فصل هاي مختلف کتاب، دانش آموزان را با چالش هاي بيشتري همراه ساخته و به همين دليل به دقت و زمان بيشتري براي يادگيري و حفظ کردن اين مطالب نياز دارند.
از همين رو، در اين بخش نحوه مطالعه هريک از مباحث حفظي و مفهومي را شرح خواهيم داد:
بخش هاي حفظي
به خاطر سپردن محتواي درسي به همراه درک اشکال و تصاوير آن که در اثر تکرار و مرور مطالب صورت مي گيرد، حفظ کردن نام دارد که طي آن، مطالب، نکات و بخش هاي مهم در حافظه فرد نگهداري مي شوند. اين فرآيند بهتر است پس از درک مفاهيم زيست صورت بگيرد چراکه در اين صورت، اطلاعات درسي براي يادآوري در جلسه کنکور به حافظه بلندمدت داوطلب منتقل شده و به تشخيص گزينه هاي درست کمک زيادي مي کند.
قسمت هاي مفهومي
پيش تر به تعريف اين شيوه مطالعه و اينکه چگونه زيست را مفهومي بخوانيم اشاره اي داشتيم. اما يک قانون کلي براي يادگيري عميق و مفهومي بسياري از دروس از جمله زيست وجود دارد که يافتن علت فرآيندها مي باشد. درواقع براي به خاطر سپردن مباحث، بايستي به علت يابي و چگونگي انجام فرآيندهاي مختلف بپردازيد. به اين ترتيب خواهيد ديد که اين موضوعات در ذهن پايدار خواهند ماند. بر همين اساس پاسخ به برخي سئوالات در حين مطالعه مي تواند راهنماي خوبي براي يادگيري مفهومي موضوعات باشند. مثلا زمان، علت و نحوه انجام يک فرايند چگونه است؟ ويژگي، عوامل تاثيرگذار يا بازدارنده آنها چه مي باشد؟ همچنين نتايجي که انجام اين فرآيندها به دنبال دارد، کدامند؟ تمامي اين پرسش ها جزء مواردي هستند که توجه به آنها، موجب يادگيري مفهومي اين درس خواهد شد. در ادامه به طور کامل و دقيق تري روش مطالعه مفهومي زيست را مورد ارزيابي قرار خواهيم داد.
چگونه زيست را مفهومي بخوانيم
تا اين بخش از مقاله دريافتيم که خواندن درس زيست، تنها حفظ کردن مطالب و مباحث آن نمي باشد و يادگرفتن مفهومي آن، موضوعي است که از اهميت بيشتري برخوردار بوده و بايد از تمام جوانب مورد توجه قرار بگيرد. براي درک عميق درس زيست، در وهله نخست بايستي کتاب درسي را با دقت خوانده و نکات و مطالب مهم آن را يادداشت نمائيد. سپس با مطرح کردن سوالاتي که در بخش پيش به آن اشاره شد، مفهوم هر مبحث و عبارت را بررسي کرده و براي خود جا بياندازيد. اکنون مي توانيد يک ارتباط ميان مطلبي که در حال خواندن آن هستيد با مطالب گذشته، پيدا کنيد که اين ارتباط مي تواند شامل هرگونه تفاوت و يا شباهت باشد.
در اثر اين شيوه، متوجه خواهيد شد که منشأ هر فرآيندي که در کتاب مورد اشاره قرار گرفته، از کجا آغاز مي شود و چه اتفاقاتي براي آن رخ مي دهد و در نهايت به چه نتيجه اي منجر مي گردد. اين در حالي است که در خواندن حفظي کتاب زيست، هيچ کدام از اين موارد، مورد توجه قرار نخواهد گرفت. بنابراين به آن دسته از داوطلباني که تصور مي کنند تست هاي کنکور خارج از مباحث کتاب طرح شده اند، بايد گفت که شما زيست را به صورت مفهومي ياد نگرفته ايد. درواقع طراحان تلاش مي کنند براي به چالش کشيدن داوطلبان، تست هاي کنکور را علاوه بر متن کتاب از نکات مفهومي نيز طرح کنند. بنابراين تنها در صورتي قادر به پاسخگويي اينگونه سئوالات خواهيم بود که بدانيم چگونه زيست را مفهومي بخوانيم و ياد بگيريم.
اصول خواندن مفهومي درس زيست
يادگرفتن دروس مفهومي مستلزم استفاده از روش هايي است که به واسطه آنها بتوان به شکلي صحيح، مطالب را فهميد. به همين جهت در ادامه به اصول خواندن مفهومي دروس، اشاره خواهيم داشت:
خلاصه نويسي دروس
اگر به دنبال يادگرفتن مفهومي درس زيست هستيد، بايستي خلاصه نويسي را در برنامه خود قرار داده و در هنگام مطالعه به آن توجه داشته باشيد. به اين ترتيب، نکات مهم و اصلي دروس و فصل هاي مختلف را همواره پيش روي خود خواهيد داشت که با مرور مداوم، ملکه ذهن شما مي شوند.
توضيح دادن براي خودتان
براي اينکه ياد بگيريم چگونه زيست را مفهومي بخوانيم بايد نقش معلم را براي خودمان بازي کنيم. به اين معني که دروس خوانده شده را به گونه اي درک کرده و بفهميد که بتوانيد آن را براي نفر بعدي که خود شما هستيد، توضيح دهيد. اين روش کمک زيادي به يادگيري مفهومي دروس مي کند.
توجه به نقاط ضعف
ترس از نقاط ضعف در يادگيري، يکي از مشکلاتي است که بسياري از افراد و داوطلبان با آن مواجه هستند و همين مسئله موجب مي شود که زمان و دقت کمتري را صرف مطالعه بخش هايي کنند که در آنها دچار ضعف و مشکل مي باشند. توصيه ما به اين دسته از افراد اين است که براي قسمت هايي که فهميدن آنها دشوارتر است، بايد وقت بيشتري را صرف نمائيد تا زماني که آنها به نقاط قوت شما مبدل گردند.
کشف ارتباط بين مباحث
نکته قابل توجه در مطالعه دروس، ارتباط مفهومي و يکپارچه تمامي مباحث کتاب با يکديگر است. اگر سعي کنيد اين ارتباط را در حين مطالعه کشف و درک کنيد، مطمئن باشيد که مطالب در ذهن شما به صورت طولاني مدت، ماندگار مي شوند.
انتخاب بهترين شرايط براي مطالعه
يکي از اصولي که به ما ياد مي دهد چگونه زيست را مفهومي بخوانيم به انتخاب بهترين شرايط براي مطالعه مربوط مي شود. زيرا افراد مختلف در شرايط متفاوتي قادر به يادگيري دروس هستند. مثلا ممکن است برخي در محيط ساکت کتابخانه توانايي تمرکز روي دروس را داشته باشند و برخي ديگر در فضاي منزل، مباحث زيست را بهتر متوجه شوند.
روش هاي خواندن مفهومي زيست
اولين مرحله از روش خواندن مفهومي هر درس از جمله زيست شناسي، آموزش و يادگيري حرفه اي اين شيوه مطالعه است. درواقع هيچ دانش آموزي بدون راهنمايي و کسب آموزش هاي لازم نمي تواند نکات و مفاهيم هر درس را ياد گرفته و در جلسه آزمون پس از برخورد با سئوالات چالشي، به خاطر آورد. از طرفي اين کار، داوطلب را بي نياز از ساعت ها مطالعه و خواندن کتب و منابع کمک درسي و يا آزمون و خطا براي يادگيري مي کند. بنابراين با بهره گيري از تجربيات اساتيد و آموزش هاي معلمان خود بهتر مي دانيم که چگونه زيست را مفهومي بخوانيم و به خاطر بسپاريم.
استفاده از کتب و منابع کمک درسي
در کنار کتب درسي که اصلي ترين منبع براي مطالعه به حساب مي آيند، کتاب هاي معتبر کمک درسي نيز به واسطه ارائه توضيحات جامع و کامل، کمک زيادي به درک مفاهيم خواهند کرد.
حل تست هاي آموزشي
اگر شما نيز جزء آن گروه از دانش آموزاني هستيد که فکر مي کنند تنها راه مطالعه و يادگيري، خواندن کتب درسي و درسنامه است بايد بدانيد که اين شيوه موجب مي شود که مغز تنها به يادگيري اين مطالب عادت کند و ذهن، درگير يادگيري مباحث مفهومي و چالشي نشود. در اين صورت، ميزان يادگيري نيز تغيير نکرده و بيشتر نمي شود. به همين دليل، علاوه بر توصيه هاي قبلي، بايد تست زني را نيز در برنامه خود قرار داده و به اين صورت، ذهن خود را هر لحظه براي مواجهه با مفاهيم تازه به چالش بکشيد. لذا در پاسخ به اين سئوال که چگونه زيست را مفهومي بخوانيم ، مي توان زدن مداوم تست را نيز پيشنهاد داد که موجب تثبيت مطالب در ذهن مي شود.
خودتان سئوال طرح کنيد
يک روش ديگر براي مطالعه و يادگيري درس زيست، اين است که تصور کنيد خودتان طراح تست هاي کنکور هستيد. اين کار را مي توانيد در دور دوم و سوم مطالعه زيست شناسي امتحان کنيد. با اين ترفند مي توانيد متوجه شويد که يک طراح بر چه اساس و پايه اي به طرح سئوال مي پردازد و چه تغييراتي باعث ايجاد يک مفهوم تازه در سئوال مي شود. اين راهکار علاوه بر آنکه کمک مي کند که ياد بگيريم چگونه زيست را مفهومي بخوانيم در حل تست ها در جلسه کنکور نيز بسيار موثر خواهد بود. چراکه با اين روش به نوعي برخي نکات و سئوالات را پيش بيني کرده ايم.
براي از يادگيري عجله نکنيد
سعي کنيد بيشتر از توجه به اتمام مطالعه دروس و مرور چندين باره آن، براي يادگيري دقيق و عميق آن وقت گذاشته و آنها را به طور کامل فرا بگيريد. به اين صورت که در دور اول و دوم مطالعه، نکات مهم را مشخص کرده سپس دوره کنيد. اين کار به شما کمک مي کند که مفاهيم را از حافظ? کوتاه مدت به حافظ? بلند مدت خود انتقال دهيد. به جاي عجله کردن هاي بي مورد، سعي کنيد نظم و مرور به موقع را در برنامه خود قرار دهيد.
مطالعه عميق داشته باشيد
مطالعه عميق را مي توان حلقه گمشده پازل چگونه زيست را مفهومي بخوانيم دانست. درواقع تا زماني که مطالعه عميق نداشته باشيد، هيچ فرقي نمي کند که شما از چه منابع و راهکارهايي براي مطالعه پيش از کنکور بهره مي بريد.
